Page 25 - dtcf-tanıtım-kitapcığı

ilişki vb. dış faktörlerle Türk dili, bütün dillerde olduğu gibi bir yandan değişmiş, bir yandan
da kollara, diyalektlere ayrılmıştır. Diyalekt farklılıklarının derecesinin 20. yüzyıl öncesi dil
tarihinde önemli olduğunu söylemek oldukça güçtür. Ancak bu durumun, bugün de devam
ettiğini dile getirmek gerçeği tam yansıtmaz. 20. yüzyıl Türk dili alanı dışarıdan şuurlu dil
planlamalarına tâbi tutulduğu bir yüzyıldır. Genel Türk dilinin lehçelerini “dil” konumuna

getirme yönünde çalışmalar olarak tanımlanabilecek Sovyet dönemi merkezî dil planlaması
çalışmaları ve buradan geçerek bu dil planlaması kapsamındaki mahallî uygulamalar 20.
yüzyılda Türk lehçeleri arasındaki anlaşılabilirlik oranının düşmesine yol açan önemli dış
faktörlerden biri olmuştur. Öte yandan, Rus dilinin bir üst dil olarak bütün sosyo-kültürel ve
ekonomik, resmî olarak-olmayarak bütün kurumlarda konuşulması, yazılması, kısaca
kullanılması Sovyet alanı Türk dilinin çeşitli lehçelerini konuşanları ana dili kaybı tehlikesiyle
karşı karşıya da getirmiş, kısıtlı ana dili kullanımı Türk lehçelerinin tabiî gelişmelerini
önlemiştir. Lehçeler arası etkileşimin de ortadan kalkmış olması Türk lehçeleri arasındaki
ayrılıkların keskinleşmesine yol açmıştır. İletişimin bütünüyle Rusçada yapılması da, böylece
lehçe ayrılıklarını gösteren özelliklerin farklı lehçe grubu üyeleri tarafından fark edilmesini de
önlemiştir. Bugün Türk lehçelerinin büyük bir kısmı devlet dili, yazı dili, edebî dil, edebiyat
dili vb. konumlarında kullanılmaktadır: Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan,
Kırgızistan Cumhuriyetleri; Rusya Federasyonu içinde Tataristan, Başkurdistan, Çuvaş,

Kabartay-Balkar, Karaçay-Çerkes, Dağıstan, Tuva, Saha (Yakut), Altay, Hakas
Cumhuriyetlerinde, bu cumhuriyetlerin adıyla aynı adı taşıyan Türk lehçeleri bu sayılan
cumhuriyet, bağımsız cumhuriyet ve/veya muhtar cumhuriyetlerde belirtilen statüye sahiptir.
Çin Halk Cumhuriyeti’nde özellikle Doğu Türkistan bölgesinde yaşayan “azınlık millet
statüsündeki” Uygur Türklerinin de dil kullanım seviyeleri Sovyet dönemi Türk lehçeleri dil
durumuna benzerlik gösterir. Çin Halk Cumhuriyeti’nde Sarı Uygur ve Salarlar başta olmak
üzere başka Türk lehçe gruplarına üye Türkler de vardır. İran başta olmak üzere Irak ve
Suriye’de, ayrıca Balkan ülkelerinde, Moldova, Ukrayna gibi eski Sovyet cumhuriyetlerinde,
Afganistan ve Tacikistan’da da çok sayıda Güney-batı (Oğuz), Güney-doğu (Türkistan/Uygur),
Kuzey-batı (Kıpçak) lehçe gruplarına üye Türk lehçelerini ana dilleri olarak konuşan Türkler
yaşamaktadır.

Bölümümüz, bu geniş alan üzerinde bulunan Türk dili konuşurlarının dili, edebiyatı, tarihi,
sosyo-kültürel yapıları, uluslararası ilişkileri konularında interdisipliner bir anlayış içinde
eğitim-öğretim vermektedir.
Bölümümüz 1992 - 1993 öğretim yılından başlayarak hem lisans hem de lisans-üstü düzeyde
öğrenci almaktadır. Bölümümüz ilk lisans mezunlarını 1996 yılında vermiştir.

Öğretim Programının Yapısı ve İçeriği

Bölümümüz, her bir standart Türk lehçesi temelinde belirlenmiş dersler ile bütün
öğrencilerimizin ortak sorumlu olduğu derslerden oluşan Bölüm Lisans Programı
uygulamaktadır. Öğrencilerimizin bu Bölüm Programı içinde en az iki standart Türk lehçesini
seçerek lisans ders programını tamamlaması gerekmektedir. Bölüm Programında yer alan
standart Türk lehçelerinden ikisinin seçimini öğrencilerimiz, öğrenimlerinin birinci

25